گروه کارخانه جات گل نمک

 

رسول خدا(ص) در روایت دیگری می‌فرمایند: «قبل از هر خوراک و پس از آن نمک بخورید». حضرت علی(ع) نیز می‌فرمایند: «هرکس غذای خود را با نمک آغاز کند، هفتاد درد و دردهای بسیار دیگری را که کسی جز خداوند آنها را نمی‌داند از وی دور می‌کند». این دو حدیث از مهم‌ترین احادیث پیرامون نمک است. امام باقر(ع) می‌فرمایند: «اگر مردم می‌دانستند که در نمک چه خواصّی هست، خود را جز به آن مداوا نمی‌کردند».
جایگاه نمک در تغذیه

 دربارة نقش نمک در تغذیه، مطالبی به صورت پراکنده شنیده‌ایم؛ از جمله اینکه چاشنیِ خیلی خوبی است که اگر در سبد غذایی روزانة ما قرار نگیرد گویا اصلاً غذا نخورده‌ایم. ولی چرا بعضی‌ها همیشه از این چاشنی استفاده نمی‌کنند، یا دلیل نقل مطالب ضدّ و نقیض دربارة استفاده از نمک چیست؟ دکتر حسین روازاده فارغ‌التّحصیل پزشکی از دانشگاه تهران و دارای تحصیلات خارج از کشور و پژوهشگر و محقّق در طبّ اسلامی1 و سنّتی، در این مطلب به تبیین علمی این مادة غذایی در طبّ اسلامی می‌پردازد.

یکی از داروهایی که خداوند آن را در طبیعت به ودیعت نهاده، نمک است و به عربی آن را «ملح» می‌گویند. اصطلاح «ملیح» به معنی نمکین، که زیاد نیز به کار می‌رود، از همین ریشه است. رسول خدا(ص) در روایتی که شیعه و سنّی ـ متّفقاً ـ آن را نقل کرده‌اند، می‌فرمایند: «مَثل أصحابی کالملح لایصلح طعامٌ إلّا به؛ مثل اصحاب من همچون نمک است که هیچ غذایی، جز به وسیلة آن اصلاح نمی‌پذیرد». شاید در چند دهة اخیر، کمتر به نقش نمک در بهبود تغذیه توجّه شده است. ما غالباً نمک را به عنوان ماده‌ای که مزة غذا را تغییر می‌دهد شناخته‌ایم، نه ماده‌ای که خود به تنهایی می‌تواند به عنوان یک داروی ـ به اصطلاح معدنی ـ برای درمان بیماری‌ها مورد استفاده قرار بگیرد. طبق این حدیث، نمک «مصلح» ـ اصلاح‌کنندة غذا است و هر کس می‌خواهد غذای سالم بخورد، حتماً باید به آن نمک بزند؛ یعنی غذا بدون وجود نمک صلاح نمی‌پذیرد؛ همان‌گونه که امّت پیامبر بدون وجود پیامبر اصلاح نمی‌پذیرند. اگر به غذا نمک زده نشود از نظر بهداشتی دچار اشکال شده، حتی می‌تواند در بعضی موارد فاسد تلقی شود. این مطلب نشان‌دهندة ارزش و اهمّیت نمک است.

در زمان قدیم، یکی از کارهای مرسوم این بوده که تخم مرغ را در لایه‌های نمک نگه‌داری می‌کردند. یعنی یک لایه نمک می‌ریختند و یک لایه تخم مرغ می‌گذاشتند تا یک ظرف مخصوصی پر می‌شد و هر وقت که نیاز داشتند نمک را پس می‌زدند و تخم مرغ را بیرون می‌آوردند. با این روش اگر تخم مرغ یک ماه هم در لابه‌لای نمک می‌ماند چنان بود که گویی همان لحظه آن را تازه از مرغ گرفته باشند. نمک از صدمه دیدن مواد توسط میکروب‌ها، قارچ‌ها و آلودگی‌های محیطی که آن را تهدید می‌کند، جلوگیری می‌کند. حتی در بعضی از کوه‌ها یا جاهایی که نمک‌زارهای بسیار قدیمی و سنگین وجود داشته، می‌توان لابه‌لای این نمک‌ها جاندارانی را یافت که قرن‌ها میان نمک مانده‌اند و هیچ تغییری در آنها صورت نگرفته است. نمک‌سود کردن ماهی یا ماهی دودی و ماهی شور نیز از نمونه‌های دیگر این نوع کاربرد نمک است.

امّا چرا گفته می‌شود: نمک مضر است؟ واقعیت این است که ما اطلّاعات بسیار جسته و گریخته‌ای دربارة نمک در جامعه‌مان می‌شنویم، امّا علمی بودن این مطالب تا حدّ زیادی روشن نیست. نویسنده نیز تاکنون مستندات علمی این‌گونه سخنان را ندیده است. متأسفانه این‌گونه شایعات، حتی در میان پزشکان هم رایج است؛ چنان‌که به بیمارانشان توصیه می‌کنند که نمک نخورید زیرا فشار خونتان بالا می‌رود، در حالی که به عکس، مقالات علمی متعدّدی مبنی بر اینکه نمک فشار خون را پایین می‌آورد یا حدّاقل در فشار خون تأثیری ندارد، موجود است.

در چند قرن گذشته، نمک خوردن در فرهنگ ما خیلی باب بوده تا آنجا که قیمت آن نیز به همین سبب در حدّ بالایی قرار داشته است. حتّی به سبب اهمیّت زیادی که به نمک در طول تاریخ ما داده می‌شده، در بین ملّت ایران رسم شده بود که هرگاه شخصی از منطقه‌ای به منطقة دیگر مسافرت می‌کرد و به میهمانی می‌رفت، مثلاً از کرمان به طالقان می‌رفت، توقع می‌رفت که نمک کرمان را به طالقان ببرد یا بالعکس و اگر احیاناً در این مسیر یادش می‌رفت یا به نوعی قصور می‌کرد میزبان به شوخی به او می‌گفت: «بشکند این دست که نمک ندارد».

رسول خدا(ص) در روایت دیگری می‌فرمایند: «قبل از هر خوراک و پس از آن نمک بخورید». در میان قدیمی‌ها رسم بر این بوده که در جیبشان قطعه‌ای سنگ نمک می‌گذاشتند و اگر می‌خواستند چیزی میل کنند، قبلش مقدار کمی از آن را به زبانشان می‌مالیدند و بعد از خوردن هم مجدداً همان عمل را تکرار می‌کردند. حضرت علی(ع) نیز می‌فرمایند: «هرکس غذای خود را با نمک آغاز کند، هفتاد درد و دردهای بسیار دیگری را که کسی جز خداوند آنها را نمی‌داند از وی دور می‌کند». این دو حدیث از مهم‌ترین احادیث پیرامون نمک است. امام باقر(ع) می‌فرمایند: «اگر مردم می‌دانستند که در نمک چه خواصّی هست، خود را جز به آن مداوا نمی‌کردند». چنان‌که از فرمایشات رسول گرامی و ائمة اطهار(ع) برمی‌آید، نمک از دستة «داروها»ست و علاوه بر اینکه تغذیه و غذا را سالم می‌کند و بیماری‌ها را از غذا می‌گیرد، خود نیز یک نوع داروست. به همین دلیل ما نمی‌توانیم به سادگی این داروی مهم را که ده‌ها بیماری را از انسان دفع می‌کند، صرفاً با یک شایعه از غذای مردم دور کنیم

 

 

در طبّ اسلامی تأکید بر این است که نمک را باید در حدّ اعتدال مصرف کرد. اعتدال یعنی اینکه نباید غذا بسیار شور باشد و در مواردی هم که میل به نمک وجود دارد باید نمک مصرف شود. بدن خودش به صورت ـ به اصطلاح ـ خودکار، نمک زیاد را قبول نمی‌کند. آن کسانی که احیاناً نمک زیاد مصرف می‌کنند اشتباهاً نمک زیاد مصرف می‌کنند و ما به آنها اعلام می‌کنیم که شما فقط در زمانی که احساس می‌کنید غذایتان کم‌نمک است به آن نمک بزنید.